Corona: crisis of kans voor duurzame mode?

0 comments

Tekst: Joke Wyers

In het voorjaar van 2020 brak wereldwijd de coronacrisis uit, een gezondheidscrisis met verregaande gevolgen voor alle sectoren. Ook de textielsector werd hard getroffen. Winkels gingen dicht, de productielijn werd onderbroken, bestellingen werden geannuleerd. Nu, bijna twee jaar later, durven we stilaan weer te denken aan een wereld zonder covidrestricties. Hoe heeft de modesector de crisis tot nu toe doorstaan?

Good Stuff sprak met verschillende professionals die de coronacrisis in de textielsector vanop de eerste rij volgden. Zij vertellen een verhaal van misbruik en uitbuiting, maar ook van hoopvolle initiatieven een nieuwe, veelbelovende partnerschappen.

Massamisbruik

Sarah Vandoorne is onderzoeksjournalist, schrijver (onder meer op haar eigen blog Ontketening.be) en spreker. In haar e-book ‘Shopdown’ schetste ze al in 2020 een beeld van de impact van COVID-19 op de textielindustrie. Grote merken annuleerden massaal hun bestellingen en betalingen aan de producenten bleven uit. Textielarbeiders in de productielanden verloren massaal hun baan. Tegelijkertijd ontdekten heel wat consumenten de voordelen van het ‘vertragen’. Campagnes wezen op het belang van lokale handelaars, duurzaam consumeren kreeg hernieuwde aandacht, de transitie richting slow fashion leek even dichterbij.

Sarah Vandoorne

In ‘Shopdown: de impact van COVID-19 op de textielindustrie’ beschrijft Sarah Vandoorne een dramatisch maar genuanceerd beeld, met veel uitdagingen en een aantal hoopvolle noten. “Ik wil dit niet meer pikken. Ik wil niet meer terug naar die grote winkelstraten, waar fastfashionketens domineren en kleine boetieks en ondernemers die inzetten op slow fashion, compleet weggeconcurreerd worden. (…) Gaan we na deze crisis terug naar een systeem waarbij massaconsumptie massamisbruik in de hand werkt? Of gaan merken, samen met andere actoren, op zoek naar een nieuwe manier van produceren, eentje waarbij elke schakel in de textielketen op het einde van de dag een billijk loon naar werken ontvangt?” klinkt het strijdvaardig.

“De situatie in Aziatische productielanden wordt nog steeds alsmaar meer precair. Nieuwe lockdowns strooien er roet in het eten.”

Nu, bijna twee jaar verder in de crisis, blijft ze voorzichtig: “De situatie in Aziatische productielanden wordt nog steeds alsmaar meer precair. Nieuwe lockdowns strooien er roet in het eten. Bijvoorbeeld in Myanmar zijn – niet alleen door de coronacrisis maar ook vanwege de coup – onderhandelingen  over een hoger minimumloon afgesprongen. In India is de arbeidswetgeving teruggeschroefd met covid als excuus. Mensen aanvaarden dat dan ook, omdat ze eenvoudigweg geen alternatief hebben. Heel wat arbeiders zijn nu nog slechter af dan voor de coronacrisis.”

“Dat de lonen in de productielanden zouden stijgen, is niet voldoende. We zien immers dat wanneer de gebeurt, de huurprijzen daags nadien mee stijgen."

Wat moet er dan precies gebeuren? “Dat de lonen in de productielanden zouden stijgen, is niet voldoende. We zien immers dat wanneer de gebeurt, de huurprijzen daags nadien mee stijgen. Bovendien ontstaat er dan een kloof met de andere sectoren. Een stijging van de lonen alleen is geen oplossing. Op dit moment is er meer bewustzijn over het thema dan twee jaar geleden, nu moeten we die ongelijkheid dus fundamenteel aanpakken.”

#WHOSAVEDTHEWORKERS

Niet lang voordat de coronacrisis losbarstte, lanceerde Niki de Schryver het platform COSH! (conscious shopping). Net op tijd, zo bleek. In het voorjaar van 2020 trok de sector immers luid aan de alarmbel: wereldwijd werden bestellingen geannuleerd en betalingen opgeschort, arbeiders kwamen zonder werk en zonder loon te zitten. Een onderzoek van Schone Kleren Campagne berekende dat in de zeven belangrijkste productielanden tussen de 2,7 en 4,9 miljard euro aan verschuldigde salarissen niet werd uitbetaald (gepubliceerd in augustus 2020). COSH! riep vervolgens ook Belgische merken op om transparant te communiceren over hun cashflow naar de productielanden. Na #whomademyclothes werd ook #whosavedtheworkers een hot topic. 

"De shift in de mode-industrie zal er komen door duurzame oplossingen aan te reiken aan de consument. Om te weten wat die duurzame oplossingen zijn, is transparantie en onderzoek nodig.”

In opdracht van COSH! en MO* Magazine voerde Sarah Vandoorne een onderzoek naar de achterstallige betalingen van Belgische merken. Daaruit bleek dat in het totaal orders van zo’n 7 miljoen kledingstukken ter waarde van 15 miljoen euro uitgesteld werden. Zoiets heeft natuurlijk een impact, maar zelf uit Niki de Schryver geen beschuldigingen: “Wij erkennen de problemen, maar reiken ook oplossingen aan. We geloven dat de consument kiest met zijn portefeuille. De shift in de mode-industrie zal er komen door duurzame oplossingen aan te reiken aan de consument. Om te weten wat die duurzame oplossingen zijn, is transparantie en onderzoek nodig.” Oplossingen zoeken voor fouten in het systeem dus, en niet individuele merken met de vinger wijzen.

Hoopvolle initiatieven van Belgische merken

“We spraken naar aanleiding van onze oproep voor transparantie met verschillende kleine, Belgische ontwerpers”, vertelt Niki. “Zij hebben echt wel de koe bij de horens gevat en waar ze konden hun productielijn beschermd. Zo zagen we bijvoorbeeld hele boeiende initiatieven bij Studio AMA, FAM the label en Infantium Victoria.”

Studio AMA is een jong merk van circulaire kledingstukken gemaakt van stofoverschotten. Door een systeem van pre-orders worden er enerzijds geen overschotten geproduceerd, en gebeuren anderzijds de betalingen nog voor de stukken in productie gaan. Oprichtster Soraya vertelde aan COSH! dat ook zij met stevige omzetverlies te maken kregen: “Maar we blijven niet bij de pakken zitten. Onze transparantie versterkt onze relatie met toekomstige klanten. Nu kunnen we echt duidelijk maken waar we voor staan. We hebben een diepgeworteld vertrouwen dat we daar in de toekomst de vruchten van gaan plukken.”

Het einde van de seizoenen?

Het huidige tempo van seizoenen en collecties ligt al langer onder vuur. Dat systeem kaartte onder meer Isolde Delanghe van Mode Unie al in ‘Shopdown’ aan: “Daardoor worden collecties geleverd wanneer het vorige seizoen nog bezig is. Wintercollecties leveren in augustus en september terwijl de zomerverkoop nog volop aan de gang is: dat kan anders.” De coronacrisis wierp een nieuw licht op deze problematiek. Doordat de productie een tijdlang stopgezet werd, gingen verschillende merken het tempo herdenken. De pauze in productie schiep een kans om nieuwe collecties vroeger op te starten, en meer tijd te nemen om die uit te tekenen en af te werken.

"Wintercollecties leveren in augustus en september terwijl de zomerverkoop nog volop aan de gang is: dat kan anders.”

FAM the label, een duurzaam modelabel uit Gent, werkte al eerder met productie op voorhand: om niet mee te doen aan de ratrace, besloot oprichtster Vanessa al van in het begin om de ontwikkeling van de collecties vroeger op te starten dan de gewoonte is in de sector. Door bestellingen van stoffen niet te annuleren maar op te schuiven naar het volgende seizoen, zorgde het label er ook voor dat betalingen gewoon bleven doorlopen.

Ook Antwerpse ontwerpster An Buermans geeft aan dat ze op die manier haar collectie eerder in productie kon laten gaan. Zij werkt met hoogwaardige stoffen en produceert haar stuks bij lokale ateliers in Antwerpen in beperkte aantallen: “Doordat er een aantal maanden niet geproduceerd kon worden, kregen we te maken met vertragingen. De eerste collectie werd later uitgeleverd, maar bij de volgende productie hebben we meteen de nieuwe collectie sneller opgezet. Zo konden we langer op voorhand produceren, zonder overschotten.” De vertragingen in de supply chains creëerden op die manier een unieke kans voor ondernemers om zich anders te gaan organiseren en het systeem van de seizoenen te herbekijken.

Clicks en bricks

Tijdens de coronaperiode noteerden verschillende sectoren aanvankelijk een sterke verschuiving van de fysieke winkels naar online verkoop: mensen ontdekten massaal het online shoppen. Niki de Schryver vertelt: “We zagen dat merken die al een sterke online aanwezigheid hadden, op Instagram bijvoorbeeld, grote omzetten konden draaien, ook tijdens de coronaperiode.”

"We zagen dat merken die al een sterke online aanwezigheid hadden, op Instagram bijvoorbeeld."

Maar ook in de fysieke winkels vonden verschuivingen plaats. “Aan de ene kant had je bestaande merken die hun flagship stores moesten verlaten, omdat de opbrengsten van fysieke verkoop te klein werden en de huurprijzen hoog bleven”, vertelt Niki. “Als reactie op die leegstand daalden de huurprijzen en konden kleinere merken net tóch een pand huren. We zagen dus dit jaar dat nieuwe starters iets meer kansen kregen in pop-up stores, en dat zie ik wel als een positief effect.”

"Voor lokale retailers blijft het contact tussen de mensen en de verkoper volgens mij nog altijd van ontzettend belang."

Is hiermee een omschakeling ingezet? Volgens Niki zal die fysieke verkoop ook in de toekomst nog niet meteen verdwijnen: “Voor lokale retailers blijft het contact tussen de mensen en de verkoper volgens mij nog altijd van ontzettend belang. Bij lokale retail heb je de mogelijkheid om ook echt het verhaal mee te geven. Tijdens zo’n winkelbeleving kan je je klanten je verhaal laten zien, horen en voelen. Op die manier werkt fysieke verkoop dus zeker voor duurzame merken nog altijd versterkend.”

Nieuwe partnerschappen

Wat voor Niki zeker mag blijven plakken na twee jaar corona? “Doordat de toelevering moeilijk was, merkten we ook dat circulaire mode gemakkelijker opgepikt werd en gewone retail terechtkwam: dat mag zeker blijven. We zien daarnaast ook meer speciality stores het afgelopen jaar de deuren openden, met bijvoorbeeld duurzame pyjama’s, duurzame brei- en haakwol … Dat maakt het bewust shoppen weer wat makkelijker voor de consument.”

“We zien partnerschappen ontstaan tussen platformen die vroeger concurrerend leken, maar die nu de handen ineen slaan om hetzelfde doel te bereiken.”

Het meest van al hoopt ze de nieuwe partnerschappen en de grotere solidariteit die in deze periode de kop op staken, mee te kunnen nemen naar de toekomst. “We zien partnerschappen ontstaan tussen platformen die vroeger concurrerend leken, maar die nu de handen ineen slaan om hetzelfde doel te bereiken. Zo zetten we een partnerschap op tussen COSH! en de duurzame marktplaats The Canvas NYC, waardoor onze Belgische merken gemakkelijker bij hen terecht kunnen. Met al die nieuwe partnerschappen kunnen we veel beter duurzaamheidsinformatie en onderzoek uitwisselen, en verschillende partijen rond de tafel krijgen voor debatten.”

Mentaliteitswijziging

Zowel Sarah Vandoorne als Niki de Schryver zien ook kansen bij het publiek: de consument. Niki merkte de laatste jaren dat het publiek dat interesse heeft in duurzame mode, al sterk veranderde. “Er is een toename in vraag naar informatie, ook bij mensen van wie je het op het eerste gezicht niet zou verwachten. We zien bijvoorbeeld tijdens onze modetours het publiek veranderen en meer divers worden. Bij COSH! merken we steevast interesse vanuit een heel brede leeftijdsgroep. Er komt steeds meer openheid om bij te leren over de modesector, en dat is mooi om te zien.”

"De vraag is of we na de crisis weer gaan shoppen als vanouds, of bewuster blijven nadenken over onze aankopen."

Sarah Vandoorne wijst tot slot op de mentaliteitswijziging die zich momenteel bij veel consumenten voltrekt. Zo merkt ze op dat veel mensen in West-Europa heel bewust vertraagd hebben tijdens de pandemie. “De vraag is of we na de crisis weer gaan shoppen als vanouds, of bewuster blijven nadenken over onze aankopen. Mensen zijn zich het afgelopen jaar meer gaan afvragen of dit tempo wel aanvaardbaar is. Door het thuiswerken hoefden we bijvoorbeeld niet elke dag een andere outfit te dragen. Maar: zit dat niet tussen je oren? Moeten we onszelf wel dubbel plooien voor hoe we denken dat anderen ons zien? Ik ben er zo goed als zeker van dat heel wat mensen snakken naar een nieuwe norm. Zo’n
mentaliteitswijziging kan al een grote impact hebben op de sector.”

Dit artikel is een onderdeel van ons Good Stuff Magazine. Lees het volledige magazine gratis online of haal je eigen kopie in één van onze winkels.

Leave a comment

All blog comments are checked prior to publishing
The cookie settings on this website are set to 'allow all cookies' to give you the very best experience. Please click Accept Cookies to continue to use the site.
You have successfully subscribed!